Biegi ultra w liczbach

Chciałbyś walczyć o najwyższe stawki podczas zawodów na długich dystansach? Sprawdź, czy statystyka stoi po Twojej stronie i jak to zmieniało się w czasie.

Biegi ultra to potężna dawka emocji zarówno dla zawodników jak i z perspektywy uczestników, dopingujących ich wytrzymałość. W informacjach dotyczących takich zawodów przeważają bieżące doniesienia, najnowsze osiągnięcia, pobite na nowo rekordy. Pomimo, że jest to stosunkowo niedawno spopularyzowana dyscyplina, posiada już pewien dorobek historyczny, na którego podstawie można dokonać pewnych analiz. Bogatym źródłem danych z historycznymi wynikami biegów ultra z całego świata jest strona Niemieckiego Stowarzyszenia Ultramaratonów (oryg. Deutsche Ultramarathon-Vereinigung e.V.).

W tej chwili można tam znaleźć ponad 6 milionów wyników blisko półtora miliona biegaczy zebranych z ponad 60 tysięcy imprez biegowych. Liczby te robią wrażenie i na ten moment stanowią, według mojej wiedzy, najbardziej kompletną bazę danych z wynikami długodystansowych zawodów biegowych. Dzięki wysokiej chronologicznej kompletności danych oraz sporemu zróżnicowaniu ze względu na dystans, płeć, grupę wiekową, podjąłem próbę statystycznego uporządkowania tychże danych. Wyniki analizy prezentuję poniżej jako wstęp do dyskusji o obserwowanych trendach w biegach długodystansowych. W związku z dużym wachlarzem różnorakich dystansów czy biegów odbywających się w ciągu określonego przedziału czasowego, dla uproszczenia postanowiłem ograniczyć analizę jedynie do biegów odbywających się na „koronnym” dystansie w biegach ultra, jakim przez wielu postrzegany jest bieg na 100 km. Głównie skupiłem się na wynikach z ostatnich kilkunastu lat. Wynika to z faktu, że mimo ogromnej bazy danych, większość z nich pochodzi z ostatnich lat, co jest zrozumiałe w kontekście już wspomnianego wzrostu popularności tej dyscypliny w ostatnich latach, jak i z faktu, że dostęp do danych oraz metody ich przetwarzania i archiwizacji uległy znacznemu ulepszeniu.

W pierwszej kolejności spójrzmy na to jak rozkłada się udział poszczególnych grup wiekowych, którzy ukończyli bieg w terenie na dystansie 100 km w ciągu ostatnich 15 lat, zaprezentowany na rysunku 1.

Rys. 1. Udział poszczególnych kategorii wiekowych zawodników na dystansie 100 km w latach 2005 – 2019.

Dość wyraźnie widać, że największe zmiany w strukturze wieku zawodników miały swoje miejsce pomiędzy 2008 a 2013 rokiem, kiedy w sposób dość istotny zwiększył się udział osób między 25 a 40 rokiem życia (krzywa niebieska, żółta i czerwona), kosztem udziału procentowego osób, które już ukończyły 45 lat. Można powiedzieć, że wymienione trzy grupy wiekowe zrobiły największy progres. W ostatnich latach trend ten wciąż się utrzymuje, jednak jest on zdecydowanie mniej dynamiczny. Dla dokładniejszego zobrazowania rozkładu wiekowego zawodników na rysunku 2. przedstawiono dwa wybrane lata: 2008 oraz 2019.

Rys. 2. Udział poszczególnych grup wiekowych zawodników na dystansie 100 km w latach 2008 oraz 2019.

Jak widać na powyższych rysunkach, różnice w rozkładzie procentowym poszczególnych grup wiekowych pomiędzy rokiem 2008 a 2019 są dość znaczne. Warto zauważyć, że w 2008 roku przeważającą grupą wiekową była 40-49 lat, drugie miejsce zajęła grupa 50-59 lat, natomiast w 2019 nadal na pierwszym miejscu utrzymuje się grupa 40-49 lat, z tym, że jej udział zmalał o blisko 4%. Drugie miejsce przypadło grupie 30-39 lat, która znacząco powiększyła swój udział z niecałych 20% do ponad 33%. W roku 2019 zaobserwować można także (w stosunku do 2008) znaczący spadek udziału grupy wiekowej 50-59 – o blisko 9%. Mimo tych spadków procentowego udziału zawodników po 45 roku życia, nie interpretowałbym tego w ten sposób, że obecnie liczność tej grupy jest mniejsza niż 12 lat temu, co potwierdza rysunek 3. pokazujący jak zmieniała się w ostatnich lata ilość zawodników kończących dystans 100km. Na podstawie tych danych możemy wywnioskować, że po prostu z grupy osób, które dołączają do grona ultrasów, większość jest zdecydowanie młodsza i stąd głównie wynikają przedstawione zmiany w procentach.

Rys. 3. Ilość zawodników kończących dystans 100 km w latach 2005 - 2019.

Skoro już wiemy jakie są proporcje osób startujących w poszczególnych grupach wiekowych, sprawdźmy, jak kształtuje się rozkład zwycięstw pomiędzy nimi.

Rys. 4. Procentowy rozkład zwycięzców na dystansie 100 km ze względu na kategorię wiekową w latach 2005 - 2019.

W celu nadania tła do interpretacji powyższego wykresu, zasadnym będzie przedstawienie na kolejnym rysunku (zobacz rys. 5) ilości zawodów rozgrywanych na dystansie 100 km na przestrzeni ostatnich 15 lat. Pokazuje on, że do 2008 roku ilość rozgrywanych zawodów kształtowała się poniżej 50 w zbiorze danych stanowiących podstawę dla analiz. Może to tłumaczyć dość duże wahania na wykresie przedstawionym na rysunku 4., jako że przy małej ilości zawodów, pojedynczy zawodnicy mogą istotnie wpływać na jego kształt.

Rys. 5. Ilość zawodów rozgrywanych na dystansie 100 km w latach 2005 – 2019.

Pomimo dość znacznych wahań w pierwszych latach można zauważyć, że zdecydowanie rośnie procentowy udział zwycięstw osób pomiędzy 25 a 34 rokiem życia i dzieje się to kosztem udziału czterdziestolatków, którzy statystycznie częściej muszą oddawać „palmę pierwszeństwa” osobom z trochę mniejszym doświadczeniem. Patrząc jednak przez pryzmat samych zwycięstw ciężko ocenić wiek, w którym mamy największą szansę na uzyskanie szczytu naszych możliwości na dystansie 100 km.

Dlatego, starając się odpowiedzieć na to pytanie, stworzyłem indeks osiąganych wyników, umożliwiający porównanie kształtowania się najlepszych wyników pomiędzy kategoriami wiekowymi. W celu wyliczenia wartości indeksu obliczyłem średnią wartość zajętego miejsca przez pięć pierwszych osób w danej kategorii (bądź wszystkich osób startujących, jeśli jest ich mniej niż pięć) i wziąłem jej odwrotność. Dodatkowo, aby uniknąć wyliczania indeksu dla mniejszej liczby najlepszych osób w ramach kategorii, brałem pod uwagę jedynie zawody, które ukończyło co najmniej 50 osób.

Rys. 6. Indeks osiąganych wyników przez poszczególne kategorie wiekowe w 2019 roku.

Jak widać na powyższym wykresie, w roku 2019 średnio najlepsze wyniki uzyskują osoby w przedziale 35-39 lat. Jednak różnica pomiędzy tą kategorią, a kategoriami, które z nią sąsiadują obecnie są naprawdę niewielkie. Taki kształt wykresu występuje również w ostatnich latach - poczynając od 2013 roku. Natomiast w latach wcześniejszych najlepsze wyniki uzyskiwali czterdziestolatkowie przed 45 rokiem życia. Aby jeszcze zobrazować różnice w osiąganych wynikach pomiędzy kategoriami, na przestrzeni ostatnich 15 lat, poniżej na rysunku 7. przedstawiam sytuację z roku 2005.

Rys. 7. Indeks osiąganych wyników przez poszczególne kategorie wiekowe w 2005 roku.

Kolejnym aspektem, który może okazać się ciekawy z punktu widzenia przebiegu aktywności sportowej w biegach na dystansie 100 km jest informacja, jak kształtowała się forma biegaczy się na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat. W tym celu dokonałem porównania wyników zwycięzców w następujących po sobie latach. Pomimo ujednoliconego dystansu warto wziąć pod uwagę fakt, że trasy tych biegów pozostały zróżnicowane, a w samej bazie danych brakuje informacji o pokonanych przewyższeniach. Dlatego postanowiłem porównać dwie wartości - maksymalną oraz uśrednioną wartość średniej prędkości zwycięzcy w danym roku. W tym przypadku mniejsza liczba rozgrywanych zawodów 20 lat temu nie powinna zniekształcać wyników analizy, dlatego też uwzględniłem dane z ostatnich 20 lat.

Rys. 8. Zestawienie maksymalnej i średniej prędkości zwycięzców [km/h] w latach 2000 - 2019.

Na powyższym wykresie możemy zaobserwować, że maksymalna prędkość utrzymuje się cały czas na zbliżonym poziomie, w okolicach 14 km/h. W tym samym czasie średnia prędkość zwycięzcy systematycznie spada, z 11 km/h w 2000 roku do prędkości ok 8,5 km/h w ciągu ostatnich 3 lat. Stała maksymalna prędkość po części sugeruje, że z biegiem lat społeczność biegaczy górskich nie jest wolniejsza w stosunku do biegaczy sprzed kilkunastu lat – przynajmniej, jeśli chodzi o tych najlepszych. Natomiast średnia prędkość może wskazywać kilka rzeczy. Po pierwsze zawody na dystansie 100 km z biegiem lat, podążając za oczekiwaniami uczestników, rozgrywane są na coraz trudniejszych trasach, co znacząco wpływa na czas ukończenia takich zawodów. Drugim wytłumaczeniem może być teza, że ilość zawodników na najwyższym poziomie nie rośnie wprost proporcjonalnie do wzrostu liczby zawodów oraz uczestników biegów górskich. Osobiście skłaniałbym się ku wnioskowi, że spadająca średnia prędkość zwycięzców jest wypadkową dwóch, wyżej wymienionych czynników.

Zaprezentowane w artykule analizy nie stanowią wyczerpanych możliwości charakterystyki użytego zbioru danych, szczególnie, że dotyczą jedynie zawodów na dystansie 100 km. Mam jednocześnie nadzieję, że przygotowany przeze mnie fragment dotyczący koronnego dystansu okazał się pomocny w zbudowaniu sobie pewnego statystycznego obrazu i przyczyni się do zgłębiana wiedzy w tym zakresie.

Zapraszam do śledzenia kolejnych artykułów z tego cyklu, gdzie szerzej przedstawię analizy dotyczące pozostałych dystansów.